Ελιά. 
Το δώρο των θεών στη Φωκική γη

_lg_359

_lg_347

_lg_348

_lg_336

_lg_333

_lg_337

_lg_360

Ανάμεσα στα καρποφόρα δέντρα της ελληνικής φύσης που έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στην οικονομία, στην κοινωνική εξέλιξη, αλλά και στη λατρεία, στις δοξασίες και στα έθιμα, την πρώτη θέση κατέχει η ελιά. Από τη Νεολιθική ακόμα εποχή φαίνεται ότι μαζί με τους καρπούς διαφόρων δέντρων γινόταν και συλλογή των καρπών της αγριελιάς. Από την περίοδο μάλιστα αυτή έχουμε και τα παλιότερα ως τώρα δείγματα από γύρη ελιάς (Κρήτη-Βοιωτία).
Η καλλιέργεια της ελιάς και η χρήση του λαδιού συνεχίστηκαν βέβαια και στα ιστορικά χρόνια. Το λάδι εξακολούθησε να αποτελεί ένα πολύτιμο προϊόν, που έπαιζε σημαντικότατο ρόλο στην οικονομία της εποχής και χρησιμοποιούταν σε διάφορες περιπτώσεις.

Η ελιά ήταν παρούσα και στην τέχνη εκείνης της εποχής. Απεικονίζεται σε τοιχογραφίες, αλλά και σε άλλα είδη τέχνης. Στη μινωική Κρήτη φαίνεται ότι είχε ένα θρησκευτικό συμβολισμό, που ήταν πλατιά διαδεδομένος στους ιστορικούς χρόνους και που ίσως ξεπήδησε μέσα από τις ιδιότητες του ελαιόδεντρου (ανθεκτικότητα, μακροβιότητα, αειθαλές) και από τη σημασία του καρπού και των παραγώγων του σε διάφορους τομείς της καθημερινής ζωής. Ας μη ξεχνάμε και τη στενή σύνδεση ελιάς και Αθηνάς, όπως αυτή μας είναι γνωστή από τους ιστορικούς χρόνους. Δε χωρά αμφιβολία ότι ακριβώς λόγω του σημαντικού ρόλου της στην αθηναϊκή οικονομία αναδείχτηκε η ελιά σε ιερό δέντρο της Αθηνάς.

Ο ελαιώνας της Άμφισσας, από τους παλαιότερους ελαιώνες της χώρας μας με ιστορία 3000 ετών,καταλαμβάνει μια έκταση 55.000 στρεμμάτων σε αλλουβιακά εδάφη με περίπου 1.100.000 δέντρα.  Aποτελεί αμιγή μη γραμμική καλλιέργεια με  ελαιόδεντρα  μεγάλης ηλικίας (σε ποσοστό 70% είναι ηλικίας άνω των 150 ετών), με κορμούς με βαθιές πτυχώσεις και ανεπτυγμένη κώμη, το ύψος των οποίων σε πολλές περιπτώσεις φθάνει τα 10 μέτρα. Το στοιχειώδες αγροτεμάχιο είναι το «λαχίδι». Τα λαχίδια χωρίζονται με αναχώματα τα λεγόμενα «τράφια», τα οποία συγκρατούν το νερό της βροχής, ενώ στις επικλινείς εκτάσεις έχουν δημιουργηθεί αναβαθμίδες.

Δια διαμέσου του Ελαιώνα διέρχεται το αρχαίο μονοπάτι που οδηγεί στο Μαντείο των Δελφών ενώ κάτω  από τη περιοχή  του Χρισσού ( αρχαία Κρίσα), στο κατάφυτο με ελαιόδεντρα Κρισαίο Πεδίο βρισκόταν στην αρχαιότητα ο πυθικός Ιππόδρομος των Δελφών όπου διεξάγονταν τα Πύθια, αγώνες με πανελλήνια εμβέλεια.  Σήμερα ένα   σημαντικό μέρος του ελαιώνα αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του δελφικού τοπίου – τόπος παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO

Ο ελαιώνας αποτελεί ένα ημιφυσικό ανθρωπογενές οικοσύστημα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και πληθώρα πληροφοριών που εξάπτει πολύπλευρα τη μαθησιακή περιέργεια. Στον ελαιώνα συνυπάρχουν όλα τα στοιχεία των παρακειμένων φυσικών οικοσυστημάτων (φρυγάνων, αρκεύθου, πρίνου κτλ) μέσα σε ένα ανθρωπογενές οικοσύστημα. Συναντάμε  μια ευρεία ποικιλία φυτικών οργανισμών καθώς και   ζωικούς οργανισμούς που είτε είναι μόνιμοι, είτε είναι επισκέπτες από τα κοντινά ή ακόμη και μακρύτερα βουνά (Παρνασσός Γκιώνα κτλ).

Σε ένα βιωματικό πρόγραμμα  για το περιβάλλον και την αειφορία  με θέμα την ελιά μπορεί να αναδειχθούν και μελετηθούν:

α)  Η πιθανή προέλευση του είδους της άγριας ελιάς (Olea europaea L. var. Sylvestris Brot) και τα σενάρια  εξημέρωσης  και διάδοσης της ήμερης ελιάς (Olea europaea L. var. europaea) στη παραμεσογειακή περιοχή.

β) Ο ελαιώνας ως οικοσύστημα ( αβιοτικοί – βιοτικοί παράγοντες και οι αλληλεπιδράσεις τους, βιοποικιλότητα ελαιώνα κτλ).

γ) Η ιδιαιτερότητα της διαχείρισης της επιφάνειας του εδάφους (τράφοι, λαχίδια) του ελαιώνα της Άμφισσας που αποσκοπεί  σε μοναδικό τρόπο άρδευσης του  από τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα των παρακείμενων λεκανών απορροής και που συμβάλει επίσης  στη  συγκράτηση του εδάφους και συνεπώς στο περιορισμό της διάβρωσης και ερημοποίησης.

δ) Η διατήρηση του ελαιώνα της Άμφισσας και του χαρακτηριστικού αγροτικού τοπίου στην παρούσα μορφή τους προκειμένου  να διατηρηθούν οι παραδοσιακές μεθόδοι διαχείρισης της γεωργικής εκμετάλλευσης, οι οποίες συνδέονται τόσο με την διαχείριση των δένδρων  και της γης  όσο και με τη ποιότητα ελιάς και λαδιού.

ε) Οι βασικές αρχές της  βιολογικής καλλιέργειας ενός ελαιώνα (μείωση της ρύπανσης που προκαλεί η καλλιέργεια της ελιάς/ τα προβλήματα διαχείρισης των αποβλήτων των ελαιοτριβείων, φυτοφαρμάκων, λιπασμάτων κτλ,  προστασία της άγριας χλωρίδας και πανίδας, προστασία της δημόσιας υγείας κτλ).

στ) Οι δομικές και λειτουργικές διαφορές φυσικών οικοσυστημάτων και εντατικών αγροοικοσυστημάτων  και η συσχέτιση τους με το ημιφυσικό αγροτικό οικοσύστημα του ελαιώνα (τροφικές αλυσίδες , τροφικά πλέγματα, τροφικά επίπεδα, παραγωγικότητα, ποικιλία ειδών, κύκλοι στοιχείων, ανθρώπινος έλεγχος κτλ).

ζ) Η μακρόχρονη οικονομική (πρωτογενής, δευτερογενής και τριτογενής τομέας ), περιβαλλοντική, διατροφική, πολιτιστική και κοινωνική συνεισφορά της ελιάς, στους αγροτικούς και όχι μόνο, πληθυσμούς του τόπου μας. Ιδιαίτερα η ελαιοκαλλιέργεια αποτελεί πρωταρχικό παράγοντα ανάπτυξης περιοχών με σοβαρά προβλήματα απασχόλησης και συνοχής.

Η εργασία πεδίου του προγράμματος υλοποιείται στον ελαιώνα της Άμφισσας, σε ελαιοτριβείο, κονσερβοποιείο ελιάς κτλ ενώ στα εργαστήρια του ΚΠΕ Άμφισσας πραγματοποιούνται πειράματα και βιωματικές δράσεις παραγωγής σαπουνιού, οξυμέτρησης ελαιολάδου, παραγωγής άλμης, γευσιγνωσίας ελαιολάδου και ελιάς,   παρατηρήσεις σε στερεοσκόπια –μικροσκόπια, αξιοποίηση των ΤΠΕ  κτλ. Επίσης σε βίντεο παραγωγής του κέντρου με τίτλο "Η ελιά στο χρόνο και το χρόνο" παρουσιάζεται η καλλιέργεια, συλλογή και επεξεργασία της ελιάς    στις ελαιοπαραγωγικές χώρες της παραμεσόγειας περιοχής με έμφαση στη περιοχή της Άμφισσας.

Μονοήμερο η  πολυήμερο. Νηπιαγωγείο- Δημοτικό -Γυμνάσιο –Λύκειο.

IM000811.JPG
IM000811.JPG
IM000748.JPG
IM000748.JPG

DSC_0277 DSC_0276 DSC_0275 DSC_0271 DSC_0269 DSC_0264 DSC_0261 DSC_0243 DSC_0242 DSC_0239 DSC_0238 DSC_0231 DSC_0226 DSC_0225 DSC_0222 DSC_0216 - Αντίγραφο DSC_0215 - Αντίγραφο DSC_0154 DSC_0153 DSC_0148 DSC_0141 DSC_0136 DSC_0133 DSC_0130 DSC_0127 DSC_0126 DSC_0114 DSC_0111 DSC_0105 DSC_0098 DSC_0095 DSC_0084 (2) DSC_0081 DSC_0059 DSC_0047 DSC_0042 DSC_0021 DSC_0015 DSC00872 DSC00860

Τα άλλα προγράμματα :